Jak królik z kapelusza, czyli strona niebiorąca udziału w postępowaniu.

Wyobraźmy sobie taką sytuację: obok Twojej działki planowana jest duża inwestycja. Sąsiedzi rozmawiają na temat tego, ile potrwają prace, jakie pismo przyszło z urzędu itd. Wszyscy otrzymują decyzję administracyjną, a Ty nie. Urząd o Tobie „zapomniał” i nie uznał Cię za stronę w postępowaniu. I co teraz? Czy możesz złożyć odwołanie od tej decyzji?

Fakt bycia stroną w postępowaniu wynika z istnienia interesu prawnego, a nie z faktu uczestnictwa w postępowaniu. Nawet jeśli organ I instancji pominął osobę i nie brała ona udziału w postępowaniu, to nadal jest ona stroną.

W konsekwencji, osoba taka może złożyć odwołanie od decyzji. Rozpatrując odwołanie, organ odwoławczy rozpoznaje odwołanie (jeśli uznaje osobę za stronę) lub umarza postępowanie (jeśli podziela zdanie organu I instancji i nie uznaje osoby za stronę). Decyzja o umorzeniu postępowania może zostać następnie zaskarżona do WSA.

Powyższą konstrukcję obrazują dwa wyroki WSA w Bydgoszczy z 1 lutego 2011 r., wydane w sprawach o sygnaturach II SA/Bd 1225/10 i II SA/Bd 1226/10, dotyczące sąsiedzkiego sporu o wycięcie drzew. Organ I instancji zezwolił wnioskodawcy na usunięcie drzew. Decyzję tę zaskarżyła odwołaniem sąsiadka wnioskodawcy, która nie została uznana za stronę.

Organ odwoławczy umorzył postępowanie, uznając, że sąsiadce nie przysługuje interes prawny i, w konsekwencji, umorzył postępowanie. Decyzja o umorzeniu została zaskarżona do WSA, który uchylił ją, stwierdzając m.in., że:

Prawo odwołania się ma nie tylko strona, która brała udział w postępowaniu zakończonym decyzją, ale również osoba, która wprawdzie nie brała udziału w postępowaniu, ale jest stroną w rozumieniu przepisu art. 28 K.p.a. Po uzyskaniu przez decyzję przymiotu ostateczności strona nabywa określone uprawnienia, a decyzja korzysta z domniemania trwałości. Zmiana takiej decyzji może nastąpić tylko w trybach nadzwyczajnych. Jeżeli inna osoba uważa, że jest stroną w postępowaniu zakończonym ostateczną decyzją, to weryfikacja tych stwierdzeń może nastąpić tylko w drodze wznowienia postępowania.

Oznacza to, że nawet pomimo braku udziału w postępowaniu (w tym: nieotrzymaniu odpisu decyzji z pouczeniem o prawie do wniesienia odwołania), strona niebiorąca udziału w postępowaniu musi złożyć odwołanie w terminie. Tylko jak określić 14-dniowy termin do zaskarżenia decyzji, skoro strona nie otrzymała decyzji?